Zamek w Rydzynie

Zamek w Rydzynie zbudowany został w końcu XVII wieku na murach zamku gotyckiego z pierwszych lat XV wieku, wzniesionego dla Jana z Czerniny Rydzyńskiego.

Zamek barokowy jest dziełem Włochów osiadłych w Polsce, Józefa Szymona Bellottiego i Pompeo Ferrariego. Pierwszymi jego właścicielami byli Leszczyńscy. Wraz z parkiem i przyległymi terenami stanowił najbardziej okazałą rezydencję magnacką w Wielkopolsce. W latach 1705-1709 rezydencja króla Polski Stanisława Leszczyńskiego. W czasie Wojny Północnej, w 1709 r. Zamek został częściowo spalony przez wojska carskie. Na szczęście, nie uległy całkowitej dewastacji wspaniałe sztukaterie i freski zdobiące sale paradne, będące dziełami najwybitniejszych włoskich artystów pracujących w tym czasie w Polsce. Przyniosły rydzyńskiej rezydencji zasłużoną sławę. Król Stanisław Leszczyński po utracie korony udał się na emigrację. Po latach zasłynął w Europie jako książę Lotaryngi i władca światły i dobroczynny. Jego córka Maria była królową Francji, żoną Ludwika XV.

Król Stanisław Leszczyński sprzedał Zamek Aleksandrowi Józefowi Sułkowskiemu. Nowy właściciel doprowadził go do dawnej świetności. Architektem i realizatorem prac budowlanych był Karol Marcin Frantz. Zamek otrzymał wówczas nowe dachy, rokokowy wystrój elewacji, okazały zespół głównego wejścia. Prace nad upiększeniem Zamku i jego otoczenia kontynuował syn Aleksandra Józefa, książę August. Klasycystyczne fasady otrzymały wówczas zamkowe oficyny, w tym samym stylu ozdobiono Salę Balową. Wzniesiono budynki Pomarańczarni oraz stylowe pawilony w parku. Książęca rezydencja Sułkowskich w Rydzynie w latach osiemdziesiątych XVIII w. promieniowała na całą Wielkopolskę jako ośrodek kulturalny (znany teatr dworski Sułkowskich) oraz ośrodek edukacji (gimnazjum księży pijarów). Jeden z budynków tej szkoły istnieje jeszcze dzisiaj i jest szkołą publiczną.

Ożywiony ruch budowlany w rydzyńskiej rezydencji całkowicie ustał po drugim rozbiorze Polski. Niepospolitej chwały przydał nazwisku Sułkowskich z Rydzyny dzielny, nieprzeciętnie zdolny Józef Sułkowski, adiutant Napoleona, poległy bohatersko w Kairze. Nazwisko jego kuzyna Antoniego Pawła, IV Ordynata na Rydzynie odnaleźć można na Łuku Triumfalnym w Paryżu. Ostatni z książąt Sułkowskich na Rydzynie zmarł bezpotomnie w 1909 r. Dobra rydzyńskie wraz z Zamkiem przejęte zostały przez władze pruskie. Na mocy traktatu wersalskiego powróciły one do granic państwa polskiego. W oparciu o statut Ordynacji Sułkowskich, w 1924 r.; powstała fundacja imienia tego rodu, mająca za cel nadrzędny prowadzenie działalności edukacyjnej. W 1928 r. w przystosowanym uprzednio Zamku otwarto męskie, internatowe Gimnazjum im. Sułkowskich. Ciekawy program nauczania i wychowywania uczniów był dziełem dyrektora tej szkoły, prof. Tadeusza Łopuszańskiego.

W czasie okupacji hitlerowskiej fundacja została zlikwidowana, zaś w Zamku urządzono internatową szkołę hitlerjugend. W końcu stycznia 1945 r. Zamek w Rydzynie został spalony. Pomimo upaństwowienia dóbr fundacji, prawnie istniała ona jeszcze w latach 1945-1951. Spalony Zamek czekał na nowego użytkownika do 1970 r. Po przejęciu przez Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich (SIMP) został odbudowany; zaś jego najpiękniejsze wnętrza odtworzono na podstawie zachowanej dokumentacji fotograficznej z okresu międzywojennego. Prace zakończono w 1989 r. Zamek SIMP w Rydzynie w 1994 r. otrzymał prestiżowe wyróżnienie międzynarodowej organizacji Europa Nostra w uznaniu doskonałości restauracji wspaniałego Zamku barokowego.
Dawne wyposażenie wnętrz Zamku w Rydzynie uległo rozproszeniu jeszcze przed pierwszą wojną światową. Nowo zrekonstruowane wnętrza urządzono w nawiązaniu do przekazów historycznych. Na zamkowe kolekcje składają się obecnie m.in. komplety mebli, zabytkowe ryciny, pamiątki po Sułkowskich, zbiory przyrodnicze (m.in. kolekcja motyli tropikalnych, trofea łowieckie). Biblioteka gromadzi publikacje związane z dawnymi właścicielami Zamku, Gimnazjum im. Sułkowskich z okresu międzywojennego oraz ze Stowarzyszeniem Inżynierów i Techników Mechaników (SIMP). Zamek dostępny jest do zwiedzania po uprzednim uzgodnieniu.

ZDZISŁAW MOLIŃSKI

 strona internetowa Zamku w Rydzynie